Ένα αλλιώτικο wknd στην νότια Εύβοια

Ένα ανοιξιάτικο πρωινό, πριν λίγες μέρες πήραμε το φέρρυ απο  την Σκάλα Ωρωπού για την Ερέτρια της κεντρικής Εύβοιας. Η είσοδος στο φυσικό  λιμάνι με τα δυο νησάκια στεφανωμένα απο την πρωινή αχλή ήταν μια αναπάντεχη έκπληξη. Ο δρόμος  με τους φοίνικες  η παλιομοδίτικη αύρα του λιμανιού απέπνεαν ηρεμία, την ίδια νιώσαμε στο Καστέλι, τον λόφο πάνω απο την πόλη/λιμάνι. Ανεβήκαμε να θαυμάσουμε τα ισχυρότατα τείχη, τις πολυτελείς κατοικίες, της δυτικής συνοικίας, το υπέροχο μωσαικό μιας Οικίας, το Γυμνάσιο, το αρχαίο θέατρο, όλα του 4ου αιώνα, ύστερα κατηφορίσαμε για το Αρχαιολογικό Μουσείο. Πρόκειται για ένα απο τα σημαντικότερα μουσεία της χώρας με σπουδαία εκθέματα απο τις ανασκαφές στην ευρύτερη περιοχή κι ένα απίθανο προαύλιο χώρο με αρχιτεκτονικά μέλη, γλυπτά και επιγραφές.

Μια καταγάλανη, διάφανη, θάλασσα μας αποκαλύπτεται στο δρόμο για την Αμάρυνθο και το Αλιβέρι, μέσα απο τα κίτρινα αγριολούλουδα του δρόμου. Στην Αμάρυνθο η πρωινή ψαριά στους πάγκους των ψαροπωλείων είναι τόσο δελεαστική που σταματώ να φωτογραφίσω, όταν ο μαγαζάτορας βλέπει το ενδιαφέρων μου, με ρωτάει αν θέλω να αγοράσω και να μου τα φυλάξει μέχρι την επομένη αργά το βράδυ, δέχομαι ευχαρίστως. Η εναλλαγή του βουνού με τη θάλασσα στην Εύβοια είναι τόσο συχνή, δεν είναι τυχαίο ότι αυτά τα μέρη κατοικήθηκαν είδη απο την τρίτη χιλιετία, στην αρχαιότητα μάλιστα ήταν γνωστή με το όνομα Μάκρις λόγω του μήκους της.

Μια ακουαρέλα τοπίου σ’ ένα παλιό κορνιζάδικο της Αθήνας ήταν η αφορμή αυτού του ταξιδιού. Με εντυπωσίασε τόσο πολύ που ρώτησα τον τεχνίτη αν μπορεί να μου συστήσει τον ζωγράφο. Στο τηλέφωνο ο ευγενικός καλλιτέχνης είπε ότι θα χαρεί να μας γνωρίσει φτάνει να πάμε στο Αυλωνάρι της Εύβοιας! Αυτή η χαριτωμένη πολιτειούλα (761 κατοίκων) ανάμεσα στο Αλιβέρι και την Κύμη υψώνεται πάνω σε ένα λόφο, στην μέση μιας εύφορης κοιλάδας. Απο μακριά στην κορυφή του λόφου ξεχώριζε ο ενετικός πύργος και πιο πέρα ο βυζαντινός ναός του Αγίου Νικολάου, απο κοντά το παλιό Αυλωνάρι με τα γραφικά σοκάκια, τα νεοκλασικά όπως του Μόλαρη. Κάτω στον κάμπο περνάμε τον κατάφυτο ποταμό Κάναλη, έναν παλιό νερόμυλο, χανόμαστε λίγο στους ολάνθιστους χωματόδρομους, τελικά βρίσκουμε τον σωστό, που ακολουθεί ένα ρυάκι και να’μαστε στο σπίτι του Σταύρου Παπασσάβα.

Ο Σταύρος Παπασάββας μαζί με την γαλλίδα γυναίκα του Marie μας υποδέχονται εγκάρδια. “ Εδώ καταλαβαίνεις τι σημαίνει η φύση αναγεννάται” παρατηρώ δείχνοντας το ανθισμένο χωράφι με τα δέντρα μποροστά στο εργαστήριο. Το μεγαλείο της Άνοιξης. Μας προσφέρουν καφέ κι ύστερα μπαίνουμε στο εργαστήριο να δούμε τα έργα. Γλύπτης, κεραμίστας, ζωγράφος, ο Σταύρος Παπασάββας – που υπογράφει ως “Stavros”- δημιουργεί έργα, μνημειακά, συμβολικά, ανθρωπόμορφα, εμπευσμένα απο την καθημερινότητα ή την μυθολογία φτιαγμένα απο εντελώς διαφορετικά υλικά και τεχνικές. Τεράστια κεραμικά, γλυπτά, φτιαγμένα μόνο απο υλικά που βρέθηκαν στην γύρω φύση, συνυπάρχουν με έργα απο χαλκό, ελαιογραφίες, δεκάδες υδατογραφίες που ακουμπούν στους τοίχους. Δεν ξέρω τι να πρωτοθαυμάσω, έχω μείνει έκθαμβη, τα έργα του έχουν μια πρωτόγονη ομορφιά και τόσο έντονο το αρχαιοελληνικό στοιχείο.

Γεννημένος το 1928 στη Σταυρούπολη Ξάνθης, τελείωσε την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα (1947-1952), όπου πήρε το πρώτο βραβείο γλυπτικής (πορτραίτο). Το 1953 πηγαίνει στο Παρίσι όπου παρακολουθεί μαθήματα της Σχολής Καλών Τεχνών, αποκτά την γαλλική Υπηκοότητα, απο εκεί και πέρα ζει και εκθέτει τα έργα του κυρίως στην Γαλλία αλλά και στην Σουηδία, την Γερμανία, την Ελβετία, στις Η.Π.Α. την Βοστόνη μάλιστα το 1962, δίδαξε γλυπτική στη School of the Boston Museum of Fine Arts.

Καλλιεργημένος, αεικίνητος, σεμνός και ταυτόχρονα ικανότατος τεχνίτης, ο χαμηλών τόνων αυτός άνθρωπος μου αποκαλύπτει το όνειρο του να δημιουργήσει ένα ανοιχτό μουσείο σε αυτό τον ίδιο χώρο, με τα έργα έξω στην φύση/μέρος της φύσης, τις ανησυχίες του για τις τεχνικές -ιδιαίτερα της κεραμικής- που θα ήθελε να περάσει στις επόμενες γενιές. Φεύγω με την βεβαιότητα ότι θα γίνει τόσο γνωστός που τα έργα του θα βρίσκονται στα σημαντικότερα μουσεία του κόσμου, ας ελπίσουμε να προλάβει να το χαρεί κι ο ίδιος γιατί το αξίζει.

Το Χάνι καφέ, με έργα Stavros

Πολύ κοντά, στα Χάνια ο ναός του Αγίου Δημητρίου, είναι ο παλαιότερος της Εύβοιας. Ο τρισυπόστατος ναός του 11ου αιώνα, χτισμένος πάνω στα ερείπια του αρχαίου ναού της Αρτέμιδος έχει οικοδομηθεί σε τρείς φάσεις με τον κύριο ναό να έχει όλα τα στοιχεία μιας τυπικής βυζαντινής εκκλησίας. Μέσα στην διάχυτη μυσταγωγική ατμόσφαιρα του ναού παρατηρώ τις επιβλητικές βυζαντινές τοιχογραφίες, τις υπερφυσικές απεικονίσεις των Αρχαγγέλων στους τοίχους, την παλαιοχριστιανική κόγχη του ιερού.

Λάδι, κρασί, σιτηρά , όσπρια, κτηνοτροφικά, μέλι, είναι τα προιόντα που παράγει ο τόπος. Αυτό ώθησε οκτώ δραστήριες γυναίκες με αγάπη για την παράδοση και την κουζίνα να δημιουργήσουν τον Γυναικείο Αγροτουριστικό Συνεταιρισμό «ΑVALΟΝΑ» από την μεσαιωνική ονομασία του Αυλωναρίου. Σκοπός τους να παρασκευάζουν είδη διατροφής, βασισμένα σε παλιές τοπικές συνταγές που διασώθηκαν από γενιά σε γενιά, το μαγαζί τους/εργαστήριο πάνω στον κεντρικό δρόμο διαθέτει εξαιρετικά καλούδια. Δοκιμάζουμε ολόφρεσκη χορτόπιτα, εξαιρετικό ψωμί με προζύμι, θεικό μπακλαβά! με σαράντα φύλλα κι ανάμεσα τους αμύγδαλα, μέλι, βούτυρο, πέρνουμε κουλουράκια και μέλι, τις χυλοπίτες και τα τσουρεκάκια τα αφήνουμε για άλλη φορά.

Στο Αυλωνάρι βρίσκεται και η πολυβραβευμένη μπύρα Septem στα λατινικά σημαίνει επτά, μια για κάθε μέρα της εβδομάδας. Την πρότυπη Μικροζυθοποιία δημιούργησαν ο χημικός – οινολόγος Σοφοκλής Παναγιώτου και ο οικονομολόγος Γεώργιος Παναγιώτου με στόχο την παραγωγή μη παστεριωμένης μπύρας που καταναλώνεται φρέσκια για να απολαμβάνει ο καταναλωτής τα αρώματα και τη γεύση του λυκίσκου. Αν έρθετε καθημερινή μπορείτε να την επισκεφτείτε, εμείς την είδαμε απ έξω. Πήγαμε όμως να την απολαύσουμε στο Χάνι έναν θαυμάσιο πολυχώρο επίσης πάνω στον κεντρικό δρόμο Αυλωναρίου που οργανώνει ωραίες πολιτιστικές εκδηλώσεις, σεμινάρια κ.α στην όμορφη αυλή θα απολαύσετε ακόμα καλό καφέ με σπιτικά κουλουράκια, στους τοίχους παντού, τα έργα απο την έκθεση του Stavros.

Μετά το χωριό Αγιο Βλάσσιο το  Land Rover -αν και μουσειακό- διώχνει με δύναμη τις πέτρες του σκαμένου απο τις βροχές δρόμου, σαν απο ελικόπτερο βλέπουμε το χωριό Κονίστρες και το Αιγαίο. Συνεχίζουμε στον δασικό δρόμο μέσα στα ψηλά έλατα, τους δρύες, τις καστανιές, φτάνουμε στο αλπικό λιβάδι “Βρωμονέρα” που θα ονομάστηκε έτσι φαντάζομαι απο τα νερά που καλύπτουν μεγάλο μέρος του λιβαδιού, πάντως είναι διαυγέστατα και πεντακάθαρα. Βγάζουμε τα βρισκούμενα για το πικνικ, το χορτάρι είναι τέλειο, απο εδώ ξεχωρίζει η κορυφή Κόκκα του Μαυροβουνίου Δίρφης (υψόμ. 1180 μ.), όπου τον Απρίλιο 1821 λέγεται ότι έγινε η συγκέντρωση των προκρίτων της περιοχής και αποφάσισαν τον ξεσηκωμό τους κατά των Τούρκων. Στην συνέχεια δέσχισαν το ελατόδασος κι ύστερα κατέβηκαν από καλντερίμι στο Καδί.

Εμείς κατηφορίζουμε για την όμορφη Κύμη που είναι χτισμένη αμφιθεατρικά μέσα στο πράσινο με θέα το Αιγαίο. Στον κεντρικό δρόμο οι πετρόχτιστες νεοκλασικές κατοικίες, – χαρακτηριστικές της “κουμιώτικης αρχιτεκτονικής” – αντικατοπτρίζουν τις μέρες ακμής της. Όταν στα τέλη του 19ου αιώνα οι Κυμαίοι καραβοκύρηδες μετέφεραν τα προϊόντα της Κύμης και ιδιαίτερα το φημισμένο μαύρο κρασί της στα λιμάνια της Μεσογείου. Πάμε στου Τσιμπίδα για τον φημισμένο μπακλαβά, φωτογραφίζω το μαγαζί και τον ίδιο, ο μπακλαβάς όμως δεν είναι όπως παλιά, οι πληροφορίες λένε ότι ο καλύτερος μπακλαβάς είναι πλέον στην πλατεία, το αφήνουμε γι άλλη φορά.

Πιο κάτω στην Πλατάνα ο γραφικός παραλιακός δρόμος καταλήγει στις εκβολές της Σκοτεινής με το πετρόκτιστο γεφύρι της και τις πάπιες που τσαλαβουτούν στα νερά. Εδώ βρίσκεται και η ιστορική ψαροταβέρνα “Ανατολή” ή “Κουτέλος” όπως είναι γνωστή. Σκεφτήκαμε να καθίσουμε έξω παρέα με την αύρα της θάλασσας αλλά έκανε κρύο κι έτσι προτιμήσαμε το μικρό και γραφικό χώρο του παλιού μαγαζιού που βρίσκεται στο ίδιο σημείο απο το 1870. Δοκιμάσαμε πεντανόστιμους μεζέδες τσίρο και γαύρο μαρινάτο, σαρδέλα ψητή, θράψαλο εξαιρετικό, ζεστά βλήτα κι ένα ψητό μπακαλιάρο. Οι τιμές ήταν πολύ καλές, είδαμε κι καραβιδομακαρονάδα και μπαρμπούνια, για την….. επόμενη φορά.

Ο Αντώνης Κουτέλος μου περιγράφει την ιστορία του μαγαζιού που πήγαινε απο πατέρα σε γιο, μέχρι το 1938 που κατέληξε στον γαμπρό της οικογένειας Πράγια, Νίκο Κουτέλο, τον παππού του. Μπροστά από την ταβέρνα υπάρχει ο μόλος, εδώ παλιά φόρτωναν και ξεφόρτωναν τα καΐκια ψάρια ενώ δίπλα από την ταβέρνα υπήρχε ένας ιπποσιδηρόδρομος και μια ζυγαριά. Φεύγοντας σκέφτομαι πόσο σπουδαίο πράγμα είναι η συνέχεια…

Μια ξύλινη ταμπέλα (8 χλμ απο την Πλατάνα) μας τραβάει την προσοχή, με τα πόδια κατεβαίνουμε το μονοπάτι κι αντικρύζουμε τον παράδεισο. Tι κλέουσες, τι λουλούδια, τι πράσινο και στο βάθος πανέμορφα άλογα με ωραίους ιππείς, μου φάνηκε το καλύτερο μέρος του κόσμου για απογευματινό καφέ. To Platanenhof λοιπόν που σημαίνει “παλάτι των πλατάνων” ήταν μια πολύ καλή ιδέα του Γιόχαν, που είναι εκπληκτικός σαξοφωνίστας και ιππέας και είπε να συνδυάσει την μικρη φαρμα αλόγων, όπου προσφερονται μαθηματα ιππασίας και τις ωραίες καλοκαιρινές συναυλίες όπως αυτή με τους Locomondo.

Στο δρόμο είπαμε να δούμε την Λίμνη Δύστου λίγο πριν το Αλιβέρι. Απο ένα αγροτικό δρόμο φτάνουμε στο “Σαράι”. Το ερειπωμένο κονάκι του παλιού τσιφλικά της περιοχής Αλέξανδρου Κοντόσταυλου (είχε αγοράσει όλη την έκταση απο τους Οθωμανούς) στέκει μοναχικό πάνω στο λόφο της εκτεταμένης πεδιάδας. Απο ένα μονοπάτι περπατάμε στην ακρολιμνιά, τα πυκνά καλάμια αστράφτουν στον πρωινό ήλιο. Σ’ ένα μικρό άνοιγμα σε βάθος 30 εκατοστών ξεχωρίζω ψαράκια που παίζουν αμέριμνα. Δεν είναι όμως μόνο τα ψάρια που που δίνουν ζωή στον υγρότοπο του Δύστου. Αναρίθμητα μικροπούλια και βατράχια κρύβονται μέσα στα καλάμια, ενώ απο πάνω μας πετούν σταχτοτσικνιάδες, κύκνοι, πάπιες, φαλαρίδες, χαλκόκοτες και αρπακτικά

Η λίμνη που έχει έκταση 4.700 στρέμματα βρίσκεται σε υψόμετρο 16 μέτρων απο την επιφάνεια της θάλασσας και το 80% της επιφάνειας της καλύπτεται απο υδρόβια βλάστηση, καλάμια, βούρλα και νεροκάρδαμο. Το τέλειο μέρος για το φώλιασμα υδρόβιων πουλιών ενώ παράλληλα αποτελεί σταθμό για πολλά αποδημητικά είδη.