The Silversmithing Museum, in the city of Ioannina, Epirus Μουσείο Αργυροτεχνίας, Ιωάννινα

The Silversmithing Museum of the city of Ioannina in northwestern Greece is the most recent architectural project of the Greek office, Kizis Architects. The museum opened its doors on September 24, 2016, its main objective to present to the world the art of silver processing, which had previously flourished in the region. “Janina (Ioannina) is a centre both of art and of fashion, and fits all the beaux of Roumeli,” wrote Scottish diplomat and politician, David Urquhart in London in 1838. “The savat, or blackering of silver, their mode of ornamenting guns, drinking cups, swords, cartidge-boxes, and the buckles that they wear, is an art almost exclusively exercised at Calarites.” And he adds: “I never saw so much activity combined with so much elegance as at Janina.”

Το Μουσείο Αργυροτεχνίας στα Ιωάννινα, είναι το καινούργιο αρχιτεκτονικό έργο του γραφείου Kizis architects που άνοιξε τις πύλες του στις 24 Σεπτεμβρίου 2016 θέλοντας να γνωρίσει στον υπόλοιπο κόσμο την Γιαννιώτικη τέχνη της επεξεργασίας ασημιού που άνθησε στην περιοχή.“Τα Γιάνενα είναι το κέντρο της τέχνης και της μόδας για όλους τους κομψευόμενους της Ρούμελης,” έγραφε στο Λονδίνο το 1838 ο σκωτζέζος διπλωμάτης και πολιτικός David Urquhart “Η τεχνική του savat (σαβάτι) ή blackering, είναι ο τρόπος που διακοσμούν όπλα, κύπελλα, περίπλοκα σπαθιά, κουτιά-φυσιγγιών, και οι πόρπες με τον περίτεχνο στολισμός τους, είναι μια τέχνη που ασκείται σχεδόν αποκλειστικά από μια συντεχνία μαστόρων απο το χωριό Καλαρύτες. Ποτέ δεν είδα τόσο μεγάλη χειροτεχνική δραστηριότητα σε συνδυασμό με τόση κομψότητα όσο στα Γιάννενα.”

The Silversmithing Museum presents the technology utilized in silver craft during the 18th and 19th centuries in the region of Epirus– a period during which the city had become one of the largest intellectual, commercial and artistic centers in the Balkans. The museum is situated within the Castle of Ioannina, “Its Kale”, on the castle’s western bastion and the adjoining kitchen building, which until today, remained unexploited. It is one of the nine-the last- in a cycle of thematic museums created by the Cultural Foundation of Piraeus Bank.

Πρόκειται για ένα θεματικό-τεχνολογικό μουσείο που πραγματεύεται την τεχνολογία της αργυροτεχνίας στην περιοχή της Ηπείρου που γνώρισε μεγάλη άνθιση, τον 18ο και 19ο αιώνα, εποχή, που η πόλη, είχε αναδειχθεί σ’ ένα από τα μεγαλύτερα πνευματικά, εμπορικά και καλλιτεχνικά κέντρα των Βαλκανίων. Το μουσείο φιλοξενήται μέσα στην ακρόπολη του Ιτς Καλέ και συγκεκριμένα στον προμαχώνα και στα παλιά μαγειρεία, τα οποία μέχρι σήμερα ήταν αναξιοποίητα και είναι ένα απο τα εννέα -το τελευταίο ενός κύκλου θεματικών μουσσείων που δημιούργησε – το ΠΙΟΠ- το πολιτιστικό ίδρυμα της τράπεζας Πειραιώς.

Yannis and Constantis Kizis, who undertook the architectural design of the project, have also to their credit the Chios Mastic Museum, which was inaugurated in June of 2016.“On the ground floor we developed the section that exhibits the technology and history of silversmithing in Epirus”, explain the architects. “The upper part of the bastion houses the collection of silver objects and the section on contemporary silversmithing of Ioannina. On the same level, is located the area for educational programs. Visitors are next led to the old kitchens, which have been transformed into a multi-purpose space for lectures, temporary exhibitions and the museum shop and café. The style of the museum is different from one level to the next.

Ο Γιάννης και Κωσταντής Κίζης που ανέλαβαν την αρχιτεκτονική μελέτη του έργου έχουν στο ενεργητικό τους και το Μουσείο Μαστίχας στην Χίο (που εγκαινιάστηκε τον Ιούνιο 2016) «Στο ισόγειο αναπτύξαμε την εντότητα της έκθεσης, που αναφέρεται στην τεχνολογία και στην ιστορία της αργυροχοϊας στην Ήπειρο. Στην άνω στάθμη του προμαχώνα, εκτίθεται η συλλογή αργυρών αντικειμένων με τελική αναφορά στην σύγχρονη αργυροχοΐα των Ιωαννίνων. Στην ίδια στάθμη διαμορφώνεται χώρος για τα εκπαιδευτικά προγράμματα, η πορεία επίσκεψης καταλήγει στην αίθουσα των παλιών μαγειρείων, όπου διαμορφώνεται ο χώρος πολλαπλών χρήσεων, για διαλέξεις, μικρές περιοδικές εκθέσεις, το πωλητήριο και το καφέ. Το ύφος της έκθεσης διαφοροποιείται από τη μια στάθμη στην άλλη.

On the first level, the exhibition space is formed by an autonomous structure made of a synthetic material (corian) that meanders through the massive and evocative stone building with its many arches, but without touching anything, while on the second level, the collection of silver objects are exhibited in display cases hanging from the domes and illuminated by light sources (boxes) from bottom to top.” Visitors are always impressed by the fact that all additions manage to avoid contact with the internal structure of the stone building.

Στην Α’ στάθμη η έκθεση διαμορφώνεται με μια αυτόνομη κατασκευή από ένα συνεχές συνθετικό υλικό (corian), που ελίσσεται μέσα στο ογκώδες και υποβλητικό πέτρινο κτίσμα με τις καμάρες χωρίς να το ακουμπάει, ενώ στη Β’ στάθμη η συλλογή των αργυρών εκθεμάτων εκτίθεται σε προθήκες ανηρτημένες από τους θόλους και φωτισμένες απο φωτεινές πηγές (κουτιά) απο κάτω προς τα επάνω ». Πάντως αυτό που εντυπωσιάζει τον επισκέπτη είναι ότι όλες οι παρεμβασεις έγιναν αφήνοντας ανέγχιχτη την εσωτερική δομή του κτιρίου με το σκληρό υλικό της πέτρας Το ειδικά σχεδιασμένο corian ακολουθεί τις απαλόγραμμες γεωμετρικές καμάρες και ελίσεται μαζί τους.

At the entrance to the museum, the sound of the hammer that comes from the experienced hand of the silversmith crafting a silver plate mentally transfers the visitors to his workshop. he scene is viewed on a video screen, while in the background, modern pictures of Ioannina are followed by 18th century engravings. Gradually the chronicle of the Epirus silversmithing unfolds, with all the steps of the craft presented and explained– the raw materials, the processing methods and different techniques that lead to the final product.

Ο ήχος του σφυριού που χτυπά υπο το έμπειρο χέρι ενός τεχνίτη καθώς φιλοτεχνή ένα ασημένιο πιάτο στην είσοδο του μουσείου μεταφέρει νοερά τον επισκέπτη στο εργαστήρι του αργυροτεχνίτη. Βλέπει κανείς την κίνηση αυτή σε μια οθόνη/ video ενώ στο βάθος σύγχρονες εικόνες των Ιωαννίνων, διαδέχονται γκραβούρες του 18ου αιώνα. Στην συνέχεια του μουσείου ξεδιπλώνεται το χρονικό πλαίσιο της ηπειρώτικης αργυροτεχνίας, παρουσιάζεται η πρώτη ύλη, επεξηγούνται οι τρόποι επεξεργασίας και μεταποίησής της, μαθαίνοντας για τα στάδια που περιλαμβάνει κάθε τεχνική μέχρι τη δημιουργία του τελικού προϊόντος.

The items dislplayed include: fine Byzantine jewelry, ornate buckles, unique cigarette cases, pistols, cartridge boxes of the chieftains, diverse religious items, impressive chandeliers (one of the most marvelous of these is housed in the monastery of St. Catherine at Sinai, made by the Sougdouri brothers in 1752), candlesticks, icons, amulets and carved utensils that adorned the homes of the wealthy families; all these creations of goldsmiths and silversmiths from Epirus are presented via narratives, with the help of various teaching aids.

Από τα φινετσάτα βυζαντινά κοσμήματα, τις περίτεχνες πόρπες, ως της μοναδικής ομορφιάς ταμπακιέρες, πιστόλες, παλάσκες, των οπλαρχηγών μέχρι τα εκκλησιαστικά είδη, τους εντυπωσιακούς πολυέλαιους – κάπιοι τυχεροί έχουν θαυμάσει έναν στην Μονή Σινά (αδελφοί Σουγδουρή 1752) – τα καντήλια και τις εικόνες, τα φυλακτά και τα σκαλιστά σκεύη που στόλιζαν τα σπίτια των εύπορων οικογενειών, όλες αυτές οι δημιουργίες των ηπειρωτών αργυροχρυσοχόων παρουσιάζονται μέσα από αφηγήσεις με τη βοήθεια ποικίλων εποπτικών μέσων.

In the exhibition hall of the museum there are also samples of the work of contemporary silversmiths of the city. From the 400 workshops that were operating in the 1980s, only 50 continue to create handmade products of high aesthetic quality. In Ioannina, silversmithing is rooted in the centuries, though the most significant activity dates to the days of the Despotate of Epirus in the 13th century and later. During that period, the silver products travelled to Venice, Bucharest, Prague, Vienna, Belgrade, and even to Russia. Inspired by works of the ancient Greek tradition and the unexcelled Byzantine art, the distinctiveness of the local craft was achieved with special techniques that the visitor discovers while moving through the museum: ‘wrought’, carved, filigree or feligkran, savati (blackering), casting, all are techniques that at Ioannina reached the peak of their expressive power.

Στο Β’ επίπεδο του Μουσείου υπάρχουν και δείγματα δουλειάς των σύγχρονων αργυροχόων της πόλης- έχουν απομείνει 50 μόνο από τα 400 εργαστήρια αργυροχρυσοχοίας που υπήρχαν την δεκαετία του 1980 – που συνεχίζουν δημιουργώντας χειροποίητα προϊόντα υψηλής αισθητικής. Η Αργυροχοΐα στα Γιάννενα, έχει τις ρίζες της στα βάθη των αιώνων, παρουσιάζει όμως σημαντική δραστηριότητα από την εποχή του Δεσποτάτου της Ηπείρου και μετά. Εκείνη την εποχή τα προιόντα αργυροχοΐας ταξίδευαν στην Βενετία, το Βουκουρέστι, την Πράγα, τη Βιέννη, το Βελιγράδι, ακόμη και στη Ρωσία. Αντλώντας έμπνευση από τα έργα της αρχαίας ελληνικής παράδοσης και της αξεπέραστης βυζαντινής τέχνης, η ιδιαιτερότητα της Γιαννιώτικης τέχνης, εκφράζεται κυρίως από ιδιαίτερες τεχνικές κατασκευής που ο επισκέπτης ανακαλύπτει περιδιαβαίνοντας το μουσείο όπως το σφυρήλατο, το σκαλιστό, το συρματερό ή φελιγκράν, το σαβάτι, τη χύτευση, τεχνικές οι οποίες στα Ιωάννινα έφθασαν στο απόγειο της εκφραστικής τους δύναμης.

A worthy representative of this tradition is the famous jewelry brand, Bulgari. Sotirios Boulgaris originated from the village of Calarites in the Ioannina regional unit, and opened his first shop at via Sistina in Rome in 1882.The Silversmithing Museum anticipates some 60,000 visitors per year. It organizes many activities and educational programs, and the predictions indicate that the newly-born museum has the potential to inspire and become much-loved. After all, the stories that are narrated have the familiar touch of everyday life, along with the glitter of luxury.*

Julia Klimi

Άξιοι αντιπρώσωποι αυτής της τέχνης είναι και ο διάσημος οίκος κοσμημάτων Bulgari (ο Σωτήριος Βούλγαρης με καταγωγή απο το χωριό Καλαρύτες άνοιξε το πρώτο του κατάστημα στην via Sistina της Ρώμης το 1882 ).Με προσδοκίες για τουλάχιστον 60.000 επισκέπτες ετησίως στο Μουσείο Αργυροτεχνίας και πλήθος δράσεων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων, οι οιωνοί δείχνουν πως το μουσείο που μόλις γεννήθηκε στην πόλη των Ιωαννίων αποτελεί ένα σπουδαίο αρχιτεκτονικό έργο, ένα κέλυφος που ήρθε για να μείνει, να αγαπηθεί και να εμπνεύσει. Αλλωστε οι ιστορίες του έχουν την δύναμη της φωτιάς, την οικεία αφή της καθημερινότητας, την λάμψη της βυζαντινής αυτοκρατορίας.

Τζ Κλήμη